A failed military coup in Russia. What happened?

saqarTvelos მომავალი erovnuli usafrTxoebis კონცეფციის ZiriTadi prioritetebi

ავტორი: ნიკა ჩიტაძე

ორგანიზაცია: 

შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტი; საერთაშორისო სწავლების ცენტრი

Author: Nika Chitadze

Organization: 

International Black Sea University; 

Center for International Studies 

აბსტრაქტი

ნაშრომში ძირითადი ყურადღება ექცევა საქართველოს მომავალი ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციის მთავარ პრიორიტეტებს. კერძოდ, სტატიაში აღნიშნულია ერთის მხრივ ის მთავარი პოლიტიკური, სამხედრო, ეკონომიკურ, საინფორმაციო საფრთხეები და გამოწვევები, რომელიც ჩვენი სახელმწიფოს წინაშე არსებობს და მეორეს მხრივ, სამხრეთ კავკასიისა და შავი ზღვის რეგიონში, ასევე გლობალურ მსოფლიოში არსებული დღევანდელი რეალობების გათვალისწინებით, ყურადღება გამახვილებულია იმ ძირითად პრიორიტეტებზე, რომელიც უნდა არსებობდეს საქართველოს წინაშე, რასაც საბოლოო ჯამში უნდა მოყვეს ჩვენი ქვეყნის დემოკრატიზაცია, სახელმწიფოებრიობის განმტკიცება და ევროპულ და ევრო-ატლანტიკურ სტრუქტურებში საქართველოს მაქსიმალური ინტეგრაცია.  

Abstract:

In the research, main attention is paid to the main priorities of Georgia within the future National Security Concept. Particularly, in the article it is mentioned from one side about those main political, economic, military, information, threats and challenges, which are existed before our state and from the second side, taking into account the current realities in South Caucasus, Black Sea Region and the Global World, the attention is paid to such basic priorities, which should be existed before Georgia, the final result of which should be democratization, strengthening the Georgian statehood and maximal integration to the European and Euro-Atlantic structures.

მთავარი სიტყვები: საქართველო, საფრთხეები, გამოწვევები, პრიორიტეტები, უსაფრთხოება, კონცეფცია.

Keywords: Georgia, threats, challenges, priorities, security, concept.  

Sesavali

rogorc farTo sazogadoebisaTvis cnobilia, saqarTvelos sagareo politikisa da erovnuli usafrTxoebis ZiriTad prioritets evropul da evroatlantikur struqturebSi integracia warmoadgens. am mimarTulebiT umniSvnelovanesi roli qveynis SigniT, gansakuTrebiT Tavdacvisa da usafrTxoebis, aseve krizisebis marTvis sferoSi reformebis srulyofas ekisreba. erovnuli usafrTxoeba erovnuli interesebis dacvas gulisxmobs, saqarTveloSi mcneba “erovnuli usafrTxoeba” sabWoTa kavSiris daSlisa da erovnuli damoukideblobis  aRdgenis Semdeg gaCnda, misi sistemis Camoyalibeba ki ukve gasuli saukunis 90-iani wlebidan daiwyo. 

saxelmwifosaTvis, erovnuli usafrTxoebis yvelaze mniSvnelovani elementi samxedro usafrTxoebaa, romelic erovnuli interesebis gare da Sida safrTxeebisagan dacvasa da efeqturi Tavdacvisunarianobis arsebobas gulisxmobs, xolo saxelmwifo, romelic qmediTi Tavdacvis sistemis Seqmnas eswrafvis, ar gamoricxavs mis winaaRmdeg samxedro agresiis ganxorcielebis SesaZleblobas, gansakuTrebiT Tu es qveyana Tavisi teritoriis farTobis  gaTvaliswinebiT patara saxelmwifos warmoadgens.  

im faqtis gaTvaliswinebiT, rom saxelmwifo damoukideblobis aRdgenis Semdgomi periodidan ruseTma gasuli saukunis 90-iani wlebis dasawyisidan 2008 wlis agvistomde saqarTvelos winaaRmdeg iribi, xolo 2008 wlis agvistoSi farTomasStabiani pirdapiri agresia ganaxorciela, saomari moqmedebebis dasrulebis Semdeg, saqarTvelo axali gamowvevebis winaSe dadga. ruseT-saqarTvelos omSi oficialuri kremlis mTavar mizans saqarTvelos sruli okupacia da qarTuli saxelmwifoebriobis mospoba warmoadgenda, ruseTis survili iyo saqarTveloSi daniSnuli yofiliyo moskovis mxridan marionetuli reJimis warmomadgeneli da saqarTvelo samudamod darCeniliyo ruseTis geopolitikur orbitaSi. 2008 wlis agvistos oms savalalo Sedegebi mohyva saqarTvelosaTvis, ruseTma saqarTvelos teritoriis TiTqmis 20 procentis okupacia moaxdina (am teritoriebis udidesi nawilis okupacia ruseTma iribi agresiis saxiT gasuli saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi ganaxorciela). miuxedavad amisa, agresorma ver moaxerxa saqarTvelos saxelmwifoebriobis mospoba, xelisuflebis gadatrialeba da qveynis sagareo – politikuri orientaciis Secvla.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, ruseTis mxridan msgavsi agresiis ganmeoreba ar aris gamoricxuli, Tumca saeWvoa rom es igive formiTa da scenariT ganxorcieldes, magram faqtia, rom saqarTvelos ruseTis mxridan emuqreba politikuri, ekonomikuri da samxedro xasiaTis safrTxeebi, maT Sesamcireblad ki Sesabamisi RonisZiebebia gasatarebeli. imisaTvis rom arsebuli safrTxeebi acilebul iqnes, saWiroa saqarTvelos usafrTxoebis sistemis reformireba.

dRevandel etapze saqarTvelos winaSe arsebuli samxedro, politikuri, ekonomikuri, sainformacio da sxva tipis – maT Soris rogorc regionuli, aseve globaluri xasiaTis mqone safrTxeebis arsebobis gaTvaliswinebiT, Tanamedrove periodSi Cvenma qveyanam usafrTxoebis garemos kuTxiT axal realobas unda gausworos Tvali, Sesabamisad unda daCqardes usafrTxoebis sistemis reformireba da axali dokumentebis SemuSaveba, xolo am dokumentebis safuZvelze qveynis winaSe arsebuli prioritetebis praqtikaSi gatareba. am mimarTulebiT, erT-erT umniSvnelovanesi rolis Sesruleba SeuZliaT iseT dokumentebs, rogoric gaxlavT “saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia”, agreTve samxedro-politikuri  mimarTulebis iseT dokumenetebs, rogorebic gaxlavT “safrTxeebis Sefasebis dokumenti”, “TeTri wigni” da “Tavdacvis strategiuli mimoxilva”.  yvela aRniSnuli dokumenti, romelic dRevandel dRemdea miRebuli, maT Soris “erovnuli usafrTxoebis koncefcia” Tanamedrove etapze arsebuli safrTxeebisa da gamowvevebis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovan gadaxedvas saWiroebs.  

saqarTvelos momavali erovnuli usafrTxoebis koncefciis savaraudo ZiriTadi prioritetebi

miuxedavad imisa, rom saqarTvelom, saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis Semdgom periodSi orjer, 2005 da 2011 wlebSi miiRo saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia, axalma dokumentma unda asaxos qveynis usafrTxo ganviTarebis xedva da erovnul interesebi 2008 wlis agvistos Semdgom periodSi da 21-e saukunis meსამე დekadis farglebSi arsebuli adgilobrivi, regionuli da globaluri viTarebis gaTvaliswinebiT. Sesabamisad, man unda Camoayalibos usafrTxoebis politikis ZiriTadi prioritetebi (saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefcia, 2011).

2008 wlis agvistoSi momxdari omisა და ruseTsa da dasavleTs Soris (gansakuTrebiT yirimis okupaciis Semdgom periodSi) urTierTobaTa daZabvis Semdeg, Seicvala qveynis winaSe arsebuli safrTxeebi, riskebi da gamowvevebi, amitomac, axali erovnuli usafrTxoebis koncefciis miRebasTan erTad axali, adekvaturi strategiebi da gegmebia SesamuSavebeli. 

momaval dokuments win unda uZRodes saqarTvelos konstituciis preambula: “saqarTvelos moqalaqeebis uryevi nebaa daamkvidron demokratiuli sazogadoebrivi weswyobileba, ekonomikuri Tavisufleba, socialuri da samarTlebrivi saxelmwifo, uzrunvelyon adamianis sayovelTaod aRiarebuli uflebani da Tavisuflebani, ganamtkicon saxelmwifoebrivi damoukidebloba da sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba...” (saqarTvelos konstitucia, 1995).

dokumentis pirvel nawilSi aRweril unda iqnes saqarTvelos usafrTxoebis garSemo arsebuli viTareba, sadac saubari unda iyos imaze, rom 2008 wlis ruseTis agresiam da saqarTvelos or istoriul regionSi saokupacio Zalebis ganlagebam kidev ufro gaauaresa saqarTvelos usafrTxoebis garemo da gazarda mTlianad kavkasiis regionis arastabilurobis xarisxi. garda amisa, ruseTis mier yirimis okupaciis Semdgom periodSi dasavleTsa da ruseTs Soris viTarebis daZabvis Sedegad, saqarTvelom – sakuTari geopolitikuri, geo-ekonomikuri da geostrategiuli mdebareobis gaTvaliswinebiT ufro meti mniSvneloba SeiZina. amitomac, didi mniSvneloba eniWeba msoflios wamyvan demokratiul qveynebTan kavSirebis ganmtkicebasa da qveynis SigniT demokratiuli institutebis gaZlierebas da saxelmwifos Semdgomi social-ekonomikuri ganviTarebis uzrunvelyofas (CitaZe, 2011).

rac Seexeba dokumentis meore Tavs, misi dasaxeleba SesaZloa Camoyalibdes Semdegnairad: “saqarTvelos fundamenturi erovnuli Rirebulebebi”. aq unda aRniSnul iqnes, rom mocemul Rirebulebebs warmoadgenen: suvereniteti da teritoriuli mTlianoba, Tavisufleba, demokratia da kanonis uzenaesoba, usafrTxoeba, keTildReoba, mSvidoba, Tavisufali sabazro ekonomika da a.S.  

dokumentis mesame nawili – “saqarTvelos erovnuli interesebi” unda daefuZnos fundamentur erovnul Rirebulebebs, maT Soris suverenitetis,  teritoriuli mTlianobis da erovnuli usafrTxoebis, regionuli stabilurobis, demografiuli usafrTxoebis, sainformacio sivrcis da social-ekonomikuri ganviTarebis uzrunvelyofas, erovnuli erTianobisa da samoqalaqo Tanxmobis ganmtkicebas, evropul da evroatlantikur integracias, energetikul usafrTxoebas, qveynis satranzito funqciis ganmtkicebas da a.S.

dokumentis erT-erT mTavar nawils unda warmoadgendes Tavi “saqarTvelos winaSe arsebuli safrTxeebi, riskebi da gamowvevebi”, sadac saubari unda iyos ruseTis mier ganxorcielebul agresiaze, romelsac adgili hqonda me-20 saukunis dasawyisidan, rodesac sabWoTa ruseTis eqspansiis Sedegad saqarTvelo 70 wlis ganmavlobaSi imyofeboda sabWoTa okupaciis qveS, xolo qveynis mier saxelmwifoebrivi damoukideblobis aRdgenis Semdgom, gasuli saukunis 90-iani wlebis dasawyisSi agresiuli separatistuli moZraobebis ruseTis mxridan mxardaWeris Sedegad, afxazeTsa da cxinvalis regionSi arsebuli daZabuloba SeiaraRebul konfliqtSi gadaizarda, rasac mohyva eTnikuri wmenda da 2008 wlis agvistoSi ruseTis mxridan morigi samxedro agresia da eTnikuri wmendis axali talRa. aqedan gamomdinare, agresiis Semdgom periodSi ruseTis mier okupirebuli regionebis intensiuri militarizacia da ruseTis saokupacio Zalebis mier adamianis uflebebis regularuli da uxeSi darRvevis faqtebi, mcocavi okupacia da saokupacio xazTan arsebuli viTareba gansakuTrebul SeSfoTebas iwvevs.  

Sesabamisad, arsebobs axali samxedro agresiis riski ruseTis federaciis mxridan, radganac ruseTi ar asrulebs 2008 wlis 12 agvistos SeTanxmebiT dakisrebul saerTaSoriso valdebulebebs da zrdis samxedro kontingents okupirebul regionebSi. savaraudod, SesaZlebelia dokumentSi aRweril iqnes jarebisa da SeiaraRebis is ZiriTadi saxeobebi, romlebic orive okupirebul regionSia ganlagebuli da ra tipis safrTxeebs Seicavs aRniSnuli SeiaraRebis (magaliTad saraketo sistemebis) ganlageba saqarTvelos orEistoriul regionSi.   

garda amisa, aucilebelia aRiniSnos saqarTvelo-ruseTis savaWro-ekonomikuri brunvis moculobis Sedegad Cveni qveynis ruseTze ekonomikuri damokidebulebis zrda, rac Tavis mxriv kremlze politikuri damokidebulebis zrdas ganapirobebs. aseve, koncefciis farglebSi didi mniSvneloba unda mieniWos oficialuri kremlis mier rbili Zalis gamoyenebis meTodebs da a.S.     

sxva mniSvnelovan safrTxeebad dokumentSi aRiarebul unda iqnes rogorc  kavkasiaSi, aseve Savi zRvis regionSi (yirimis da aRm. Uukrainis magaliTze) arsebuli konfliqtebi, saerTaSoriso terorizmi, kiberterorizmi, ekonomikuri da socialuri gamowvevebi, romlebic qveynis SigniT, aseve regionSi da msoflioSi arsebul ekonomikur viTarebasTanaa  dakavSirebuli, energetikuli, informaciuli, ekologiuri, demografiuli gamowvevebi, transnacionaluri organizebuli danaSaulebani. sxva sakiTxebTan erTad, im faqtoris gaTvaliswinebiT, rom 2002 wlis mosaxleobis aRweris mixedviT Cveni qveynis mosaxleobis raodenoba 4.4 milion adamians Seadgenda, xolo 2019 wlis mosaxleobis sayovelTao aRweris dokumentze dayrdnobiT saqarTvelos mosaxleoba 3,7 milionamde Semcirda, demografiul sakiTxebs dokumentSi mniSvnelovani adgili unda mieniWos (saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri, 2020).  

safrTxeebsa da gamowvevebze dayrdnobiT, dokumentSi gansazRvrul unda iqnes “saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis politikis ZiriTadi mimarTulebebi”, romlis farglebSic Semdegi prioritetebi unda iyos  Camoyalibebuli: saqarTvelos okupirebuli teritoriebis deokupacia da ruseTTan dialogi saerTaSoriso organizaciebis SuamavlobiTa da Cveni saxelmwifos suverenitetisa da teritoriuli mTlianobis principebis pativiscemis safuZvelze, CarTulobis politikis ganxorcieleba - romelic xels Seuwyobs okupirebul regionebSi mcxovrebi adamianebis integracias erTian qarTul sivrceSi, Tavdacvisunarianobis ganmtkiceba, saxelmwifo institutebis gaZliereba - rac Tavis mxriv xels Seuwyobs demokratiis ganviTarebas, evropuli da evroatlantikuri integracia, TanamSromlobis ganviTareba samxreT kavkasiaSi, saerTaSoriso kavSirebis ganmtkiceba iseT qveynebTan, rogorebicaa aSS, ukraina, CineTi, TurqeTi, iaponia da a.S.. agreTve, anakliis portis ganviTarebisa da sxvadasxva energetikuli (mag: “tanapi” da “tap”) da satransporto (baqo-Tbilisi-axalqalaqi-yarsis rkinigza, “abreSumis gzis” proeqti) proeqtebis gaTvaliswinebiT, dokumentSi unda gaanalizebul iqnes saqarTvelos, rogorc satranzito qveynis mniSvneloba. aseve, yuradReba unda gamaxvildes urTierTobebis ganviTarebaze iseT saerTaSoriso universalur da regionul organizaciebTan - rogorebicaa gaero, evrokavSiri, euTo, evropis sabWo, msoflio banki, saerTaSoriso savaluto fondi.

garda amisa, saqarTvelom unda gamoxatos Tavisi mzadyofna (warsuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT) aqtiuri monawileoba miiRos globaluri usafrTxoebis uzrunvelyofis mimarTulebiT. 

dokumentSi mniSvnelovani adgili unda daeTmos saerTaSoriso terorizmisa da transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg brZolas, swori ekonomikuri, energetikuli da usafrTxoebis politikis ganxorcielebas,  sainformacio, jandacvis, socialur da ganaTlebis politikas, informaciul da ekologiur usafrTxoebas, kulturuli memkvidreobis dacvis sakiTxebs,  demografiuli da samoqalaqo integraciis politikas.  

daskvna

daskvnis saxiT SeiZleba aRiniSnos, rom erovnuli usafrTxoebis koncefciis saboloo mizania warmoadginos Tavdacvisa da usafrTxoebis politikis Sesaxeb saqarTvelos saxelmwifos Tanamedrove xedva. unda xazgasmul iqnes, rom koncefcia gansazRvravs im ZiriTad prioritetebs, romlebmac xeli unda Seuwyon dokumentSi arsebuli principebis praqtikaSi gatarebas. Mmravali problemis arsebobis miuxedavad, arsebobs SesaZleblobebic, romlebic maqsimalurad unda iqnes gamoyenebuli, rac SesaZlebeli iqneba saqarTvelos xelisuflebisa da mosaxleobis ZalisxmeviTa da saerTaSoriso Tanamegobrobis xelSewyobiT. 

გამოყენებული ლიტერატურა:

საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო. საქართველოს ეროვნილი უსაფრთხოების კონცეფცია. 2011. იხ. ვებ-გვერდი: http://www.mfa.gov.ge/MainNav/ForeignPolicy/NationalSecurityConcept.aspx

საქართველოს კონსტიტუცია. 1995. საქართველოს პარლამენტი. იხ. ვებ-გვერდი: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/30346?publication=35

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური. 2020. მოსახლეობა და დემოგრაფია.  იხ. ვებ-გვერდი. https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/316/mosakhleoba-da-demografia

ჩიტაძე ნიკა. გეოპოლიტიკა. გამომცემლობა „უნივერსალი“. 2011.